بررسی تأثیر عوامل طبیعی و انسانزاد بر کیفیت منابع آب زیرزمینی حاشیه ی سیمینه رود، جنوب غرب بوکان

منابع آب زیرزمینی، منبع مهم تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت در منطقه ی جنوب غرب بوکان می باشد. در این مطالعه به منظور بررسی عوامل موثر بر کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت بوکان، تعداد 17 نمونه از آب چاههای منطقه برداشت شد. غلظت یونهای اصلی و tds توسط روشهای استاندارد و غلظت عناصر بالقوه سمّی توسط دستگاه icp-oes اندازه گیری گردید. میانگین غلظت کاتیونهای کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم در نمونه های آب به ترتیب 68، 28، 28 و 1 میلی گرم بر لیتر و میانگین غلظت آنیونهای بی کربنات، سولفات و کلر به ترتیب 310، 42 و 41 میلی گرم بر لیتر می باشد. همچنین میانگین غلظت نیترات و فسفات به ترتیب 2/1 و 3/0 میلی گرم بر لیتر و میانگین غلظت عناصر سرب، کادمیم، روی، مولیبدن، مس، آرسنیک، کروم، سلنیم، بور و منگنز به ترتیب 22، 13، 158، 49، 6، 4، 21، 30، 218 و 17 میکروگرم بر لیتر تعیین شد. پارامترهای کیفی محاسبه و نمودارهای مختلف ترسیم شد. سپس عوامل موثر بر کیفیت نمونه های مورد مطالعه بررسی و کیفیت منابع آب زیرزمینی برای مصارف مختلف ارزیابی گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، منابع آب زیرزمینی دشت بوکان دارای تیپ بی کربناته و رخساره ی کلسیکی هستند. محاسبه ی شاخص اشباع بیان می کند که آب زیرزمینی در تعادل با کانیهای کربناته (کلسیت، دولومیت و آراگونیت) می باشد. با ترسیم نمودار گیبس، بیشتر نمونه ها در محدوده ی واکنش سنگ قرار دارند. همچنین محاسبه ی نسبتهای یونی نیز بیانگر فرآیند انحلال کربناتها در آبخوان دشت می باشد. بر اساس محاسبه ی شاخص شوری، تقریباً همه ی نمونه های آب در رده ی بدون مشکل از نظر سدیم قرار می گیرند. ترسیم نمودار ویلکاکس نیز نشان می دهد که بیشتر نمونه ها در رده ی مطلوب برای مصارف کشاورزی قرار می گیرند. محاسبه ی شاخص کیفیت آب بیان می کند که منابع آب زیرزمینی از نظر مصارف شرب در گستره ی خوب تا عالی می باشند. محاسبه ی ضریب لانژلیه نشان می دهد که اکثر نمونه های آب دارای خاصیت خورندگی بوده و همچنین برخی نمونه ها دارای خاصیت رسوبگذار هستند. این امر نامناسب بودن کیفیت آب زیرزمینی این منطقه را برای صنایع گوناگون بیان می کند. به طور کلی غلظت عناصر بالقوه سمّی در نمونه های آب زیرزمینی دشت بوکان در همه ی نمونه ها (به جز در مورد منگنز) بالاتر از متوسط غلظت این عناصر در آبهای شیرین می باشد. با توجه به محاسبه ی شاخص آلودگی فلزات سنگین و درجه ی آلودگی، منابع آب زیرزمینی دشت بوکان دارای غلظتهای نسبتاً بالایی از عناصر بالقوه سمّی و به ویژه کادمیم، سرب و سلنیم می باشند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که عناصر سرب، روی، کادمیم، آرسنیک و مولیبدن، احتمالاً دارای منشاء طبیعی (شیلهای سیاه) می-باشند. همچنین فاضلابهای خانگی و کودهای شیمیایی، منشاء احتمالی عناصر بور، سلنیم و کروم در منابع آب دشت بوکان می باشند.